Jak rozpoznać zaburzenia hormonalne?

Ostatnio w Daily Spoon coraz częściej rozmawiamy o hormonach oraz ich równowadze i zaburzeniach. Hormony to molekuły produkowane przez układ hormonalny (endokrynny), które wysyłają sygnały do różnych części ciała. Pomagają regulować procesy organizmu, takie jak głód, ciśnienie krwi czy popęd seksualny. Choć hormony są niezbędne do reprodukcji, są ważne dla wszystkich systemów w twoim ciele i krążą przez krew do tkanek i narządów.

Hormony kontrolują wiele funkcji, w tym metabolizm, rozmnażanie, wzrost, nastrój i zdrowie seksualne. Mimo że krążą po całym ciele, oddziałują tylko na określone komórki, które są wyposażone w odpowiednie receptory do odbioru ich sygnałów. Hormony i miejsca receptorów działają razem jak zamek i klucz. Najważniejsze rzeczy, które warto wiedzieć:

• Hormony mówią twojemu ciału, jak oddychać, rosnąć, pić i jeść.
• Jeśli masz cykl menstruacyjny, twoje hormony rozrodcze stale się zmieniają w ciągu całego cyklu – chyba że stosujesz hormonalne środki antykoncepcyjne.
• Zaburzenia równowagi hormonalnej mogą być spowodowane chorobami takimi jak cukrzyca, problemy z tarczycą oraz zespół policystycznych jajników (PCOS).

Co robią hormony?

W organizmach wszystkich żywych istot zmiany hormonalne zachodzą nieustannie, każdego dnia. Kiedy jesz, trzustka produkuje hormon insulinę, który pomaga regulować poziom cukru we krwi. Kiedy naciskasz hamulec, aby uniknąć zderzenia z samochodem, nadnercza wydzielają hormon adrenalinę (epinefrynę), który pomaga działać szybko. Szyszynka produkuje hormon melatoninę, który pozwala spokojnie spać w nocy.

Zaburzenia hormonalne mogą być wynikiem problemów z układem hormonalnym. Nadmiar hormonu (zwany hiperfunkcją) lub niedobór hormonu (zwany hipofunkcją) mogą powodować różne problemy zdrowotne.

Ogólne objawy zaburzeń hormonalnych:

Hormony płciowe kobiet

Główne miejsce produkcji żeńskich hormonów płciowych to jajniki oraz nadnercza. Do żeńskich hormonów płciowych należą estrogen, progesteron oraz niewielka ilość testosteronu. Mają one największy wpływ na zdrowie kobiety – od menstruacji, przez ciążę, aż po menopauzę i inne etapy życia.

Jednak organizm wytwarza i wykorzystuje wiele innych hormonów, które wpływają na inne aspekty zdrowia – poziom energii, masę ciała, nastrój i inne. Poniżej omówimy główne hormony występujące w organizmie kobiety, ich działanie oraz co się dzieje, gdy ich poziom jest zbyt niski lub zbyt wysoki.

Estrogeny

Nazywane również żeńskimi hormonami płciowymi, są wydzielane w jajnikach kobiety. Estrogeny odpowiadają za fizyczne zmiany, dzięki którym dziewczynka podczas dojrzewania staje się kobietą, w tym m.in. powiększenie piersi, rozpoczęcie cyklu menstruacyjnego i inne.

Poza oczywistą rolą estrogenów w procesie rozrodu, pomagają one kontrolować poziom cholesterolu we krwi, chronią zdrowie kości oraz wpływają na mózg (w tym nastrój), serce, skórę i inne tkanki ciała, a także uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi.

Głównym źródłem estrogenów u kobiet są jajniki, w których powstają komórki jajowe. Jednak także nadnercza, znajdujące się na szczycie każdego nerki, wraz z tkanką tłuszczową wytwarzają niewielkie ilości estrogenów.

Estrogeny krążą po całym ciele poprzez krew i oddziałują na różne miejsca w organizmie. Ich poziom zmienia się przez cały miesiąc – jest najwyższy w połowie cyklu menstruacyjnego, a najniższy podczas menstruacji. Podczas menopauzy poziom estrogenów spada.

Zaburzenia równowagi estrogenów

Kobiety, u których poziom estrogenów jest obniżony z powodu menopauzy lub chirurgicznego usunięcia jajników, mogą odczuwać jeden lub więcej z następujących objawów:

• miesiączki stają się rzadsze lub całkowicie ustają;
• uderzenia gorąca i/lub nocne poty;
• trudności z zasypianiem, bezsenność;
• zmniejszone libido;
• wahania nastroju.

Kobiety z nadmiarem estrogenów mogą doświadczać jednego lub więcej z poniższych objawów:

• przyrost masy ciała, szczególnie w okolicach talii, bioder i ud;
• zaburzenia miesiączkowania, np. bardzo skąpe lub obfite krwawienia;
• nasilenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS);
• włóknisto-torbielowate piersi (niezłośliwe guzki w piersiach);
• zmęczenie;
• obniżone libido.

Progesteron

Progesteron, jako hormon steroidowy, jest wydzielany przez ciałko żółte — tymczasową gruczoł endokrynny, którą kobiety wytwarzają po owulacji. Przygotowuje on błonę śluzową macicy (endometrium) na możliwą ciążę po owulacji.

Progesteron stymuluje błonę śluzową do przyjęcia zapłodnionego jajeczka i jednocześnie hamuje bezbolesne skurcze mięśnia macicy, które mogłyby spowodować odrzucenie jajeczka przez organizm.

Jeśli kobieta nie zajdzie w ciążę, ciałko żółte ulega degradacji, a poziom progesteronu w organizmie spada, co powoduje rozpoczęcie miesiączki.

W przypadku ciąży progesteron nadal stymuluje naczynia krwionośne endometrium, które odżywiają i wspierają rozwijające się dziecko.

Zaburzenia równowagi progesteronu

Kobiety z niskim poziomem progesteronu często mają nieregularne cykle menstruacyjne lub mają trudności z zajściem w ciążę, ponieważ brak progesteronu nie tworzy odpowiednich warunków do rozwoju zapłodnionego jajeczka.

U kobiet z niskim poziomem progesteronu, które jednak zajdą w ciążę, istnieje większe ryzyko poronienia lub przedwczesnego porodu, ponieważ progesteron pomaga podtrzymać ciążę.

Niski poziom progesteronu może także powodować wzrost poziomu estrogenów, co może przyczyniać się do wystąpienia następujących objawów:

• obniżone libido;
• dodatkowy przyrost masy ciała;
• problemy z pęcherzykiem żółciowym.

Testosteron

Jest to główny męski hormon płciowy, jednak odgrywa również ważną rolę w organizmie kobiety. Najczęściej kojarzony jest z popędem seksualnym, ale jest także ściśle związany z masą mięśniową i kostną oraz rozmieszczeniem komórek tłuszczowych.

Stosunkowo niewielka ilość testosteronu jest produkowana przez jajniki i nadnercza, a następnie wydzielana do krwi, gdzie wpływa na popęd seksualny kobiety, gęstość kości oraz siłę mięśni.

Zaburzenia równowagi testosteronu

Kobiety, które produkują zbyt dużo testosteronu, mogą doświadczyć następujących objawów:

• nieregularne miesiączki lub ich brak;
• większa ilość owłosienia na ciele niż u przeciętnej kobiety;
• zwiększona masa mięśniowa;
• obniżony, głębszy głos.

Gdy kobiety przechodzą menopauzę i jajniki przestają produkować estrogen i progesteron, poziom testosteronu również spada, choć nie tak gwałtownie.

U większości kobiet częstym skutkiem ubocznym jest obniżony popęd seksualny, który często można złagodzić stosując suplementację testosteronu.

Hormony tarczycy

Tarczyca to gruczoł w kształcie motyla, który znajduje się nisko z przodu szyi i wydziela kilka hormonów. Jeśli tarczyca nie produkuje wystarczającej ilości hormonu tyreotropowego (TSH), może to oznaczać niedoczynność tarczycy lub zmniejszoną aktywność tego gruczołu.

Insulina

Insulina to hormon magazynujący tłuszcz, produkowany przez trzustkę, który reguluje wiele procesów metabolicznych. Pełni wiele funkcji, ale jej głównym zadaniem jest przekształcanie glukozy (cukru) zawartej w spożywanym pokarmie w formę, którą organizm może wykorzystać jako źródło energii. Insulina pomaga regulować poziom cukru we krwi. Dzięki temu Twoje organy, wątroba i tkanka tłuszczowa mogą pobierać glukozę. Gdy organizm nie jest w stanie prawidłowo produkować lub przetwarzać insuliny, może dojść do insulinooporności, stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy.

Hormon wzrostu

Ludzki hormon wzrostu często oznaczany jest skrótem STH. Czasami nazywany jest po prostu „hormonem wzrostu”. Jest to hormon produkowany przez przysadkę mózgową. Jak sama nazwa wskazuje, STH jest przede wszystkim związany z wzrostem i rozwojem. Stymuluje wzrost komórek, regenerację i podział komórek u dzieci. Pomaga również pobudzać metabolizm.

Melatonina

Szyszynka w mózgu produkuje melatoninę, która jest ważna dla Twoich cykli snu i czuwania oraz wewnętrznego zegara biologicznego. Kiedy dzienne światło przechodzi w nocny mrok, mózg zwiększa poziom melatoniny, aby przygotować się do snu. Przerwy w naturalnej ciemności pogarszają poziom melatoniny i jakość snu. Na przykład ekspozycja na niebieskie światło ekranów późnym wieczorem może zaburzać naturalny rytm snu.

Kortyzol

Znany również jako hormon stresu. Jest to naturalny system ostrzegawczy organizmu, który informuje, że jesteś pod napięciem. Pełni wiele funkcji pomagających utrzymać zdrowie i energię. Kortyzol pomaga regulować metabolizm, kontrolować ciśnienie krwi, działa przeciwzapalnie, a nawet wpływa na pamięć. Chociaż jest przydatny w reagowaniu na zagrożenia, ciągle wysoki poziom kortyzolu może powodować niepokój, przyrost masy ciała, migreny, problemy z sercem, drażliwość, mgłę mózgową i zaburzenia snu. Zbyt niski poziom kortyzolu wiąże się z niskim ciśnieniem krwi, osłabieniem i zmęczeniem.

Równowaga hormonalna

Równowaga hormonalna to odpowiednia ilość hormonów w danym momencie, będąca całkowitym przeciwieństwem pojęcia „nierównowaga hormonalna”. Jeśli umiar jest kluczem do zdrowej i zrównoważonej diety, to równowaga hormonalna jest niezwykle ważna dla zdrowia kobiety. Równowaga hormonalna jest niezbędna, aby organizm kobiety funkcjonował prawidłowo. Gdy hormony kobiety „wymykają się spod kontroli”, mogą pojawić się różne niepożądane skutki. Każdy człowiek może doświadczyć zaburzeń równowagi hormonalnej przynajmniej raz w życiu. U kobiet zaburzenia równowagi hormonalnej mogą wystąpić w okresie dojrzewania, menstruacji, ciąży, porodu, karmienia piersią oraz menopauzy. Jednak nie są to jedyne przyczyny, które mogą prowadzić do nierównowagi hormonalnej.

Jak odzyskać równowagę?

• Zapewnij odżywczą dietę – zwiększ ilość wartościowych składników odżywczych i białka w ciągu dnia. Najszybszym i najprostszym sposobem jest stosowanie miksów superfood. Jedną z opcji jest mieszanka For Balance. Więcej przykładów zdrowych produktów spożywczych znajdziesz poniżej.
• Pij wodę – odwodnienie wpływa na pracę gruczołów organizmu, co może zaburzać równowagę hormonalną. Picie wody pomaga wypłukać toksyny z organizmu i wspiera optymalne funkcjonowanie komórek.
• Ćwicz regularnie – aktywność fizyczna zmniejsza ilość hormonów stresu, takich jak adrenalina i kortyzol, w organizmie. Równocześnie stymuluje produkcję endorfin – substancji chemicznych w mózgu, które są naturalnymi środkami przeciwbólowymi i poprawiają nastrój.
• Najważniejsze – dbaj o siebie kompleksowo. Ogólne dobro organizmu zależy od wielu czynników – wspomnianej już odżywczej diety, stylu życia, nawyków, czynników środowiskowych, poziomu stresu i innych. Warto „przejrzeć” te aspekty i wprowadzić zmiany nie tylko w przypadku problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia hormonalne, ale także po prostu, aby poprawić jakość życia.

TOP produkty na równowagę hormonalną

Zalecamy włączenie poniższych produktów do diety przynajmniej raz w tygodniu: