Przyprawy i zioła od wieków są używane zarówno w kuchni, jak i w medycynie. Przyprawy nie tylko poprawiają smak, aromat i kolor potraw oraz napojów, ale także mogą chronić przed ostrymi i przewlekłymi chorobami lub zmniejszać ich ryzyko. Coraz częściej rozważa się możliwość wykorzystania przypraw i ziół w medycynie. W licznych badaniach udowodniono, że przyprawy i zioła mają właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe oraz obniżające poziom glukozy i cholesterolu we krwi, a także wpływają na funkcje poznawcze i nastrój.
W ostatniej dekadzie badania naukowe wykazały, że ich biologicznie aktywne składniki, w tym związki zawierające siarkę, taniny, alkaloidy, związki fenolowe oraz witaminy, zwłaszcza flawonoidy i polifenole, mają różnorodne właściwości prozdrowotne.
Przyprawy i zioła, takie jak goździki, rozmaryn, szałwia, tymianek i cynamon, są doskonałym źródłem antyoksydantów, bogatych w związki fenolowe.
TOP 10 ziół i przypraw
Kurkuma
Kurkuma zawiera kurkuminę – główny związek wzmacniający zdrowie, a sama kurkuma stanowi podstawę wielu curry. Działa przeciwzapalnie, pomagając zmniejszyć ryzyko niemal wszystkich chorób degeneracyjnych, zwłaszcza mózgu, serca i układu nerwowego. Istnieją dane sugerujące, że mniejsza częstość występowania choroby Alzheimera w Indiach (w porównaniu z USA) i Azji Wschodniej (w porównaniu z Europą) może być związana z większym spożyciem kurkumy. Wynika to z właściwości kurkuminy, która przechodzi przez barierę krew-mózg i wykazuje neuroprotekcyjne działanie. Kurkumina jest również silnym przeciwutleniaczem, zapewniając podwójną ochronę przed chorobami. Badania pokazują, że jest 5-10 razy silniejsza niż witaminy C i E w neutralizowaniu wolnych rodników.
Cynamon cejloński
Myśląc o tej przyprawie, pomyśl także o poziomie cukru we krwi. To jeden z najlepszych składników diety, który może poprawić wrażliwość na insulinę i kontrolę glikemii. Badanie oceniało wpływ cynamonu na poziom glukozy na czczo u pacjentów z cukrzycą typu 2 i wykazało spadek poziomu glukozy o 10–29%. Prosty sposób na wprowadzenie cynamonu do diety to dodanie go do kawy lub herbaty, co pozwala łatwo osiągnąć dzienne spożycie 1-3 gramów (1–2 łyżeczki). Cynamon jest także świetną przyprawą do innych potraw. Popularne i ciekawe jest połączenie słodkich ziemniaków z tą przyprawą – pobudzi kubki smakowe, nie podnosząc poziomu cukru. Przepisy z cynamonem cejlońskim znajdziesz w sekcji przepisów Daily Spoon.
Czosnek
Czosnek to jak polisa ubezpieczeniowa. Chroni przed przeziębieniem i innymi chorobami oraz wspiera zdrowie układu pokarmowego, gdzie zaczynają się choroby. Regularna dawka czosnku pomaga utrzymać równowagę jelitową, niszcząc drożdże i patogenne bakterie oraz odżywiając korzystne mikroorganizmy wspierające zdrowie. Cebula i szalotka działają podobnie, ale czosnek wyróżnia się zawartością alicyny – związku uwalnianego po rozdrobnieniu lub zmiażdżeniu ząbków. Dlatego najlepiej spożywać go na surowo.
Pieprz cayenne
Ta przyprawa pochodzi z małych czerwonych i zielonych papryczek. Znana jest przede wszystkim z pobudzania metabolizmu i krążenia krwi. Dzięki wysokiej zawartości kapsaicyny zwiększa wydatkowanie energii i rozszerza naczynia krwionośne. Najważniejszą zaletą kapsaicyny jest jednak kontrola apetytu, co jest kluczowe dla redukcji tkanki tłuszczowej. Badanie objęło 25 osób o prawidłowej masie ciała, podzielonych na dwie grupy: jedna przyjmowała 1 g przyprawy z papryczek, druga żadnej. W grupie stosującej przyprawę zaobserwowano wyższą temperaturę ciała, większe wydatki energetyczne oraz znacznie mniejszy apetyt na tłuste, słone i słodkie jedzenie. Warto jednak pamiętać, że ostre przyprawy mogą powodować dolegliwości ze strony układu pokarmowego, więc osoby z problemami żołądkowymi powinny ich unikać.
Imbir
Imbir jest najbardziej znany ze swojego działania przeciwzapalnego. Pomaga rozluźnić mięśnie układu trawiennego i zmniejsza nudności. Liczne badania wskazują, że jest korzystny przy bólach stawów i mięśni, co jest zgodne z jego właściwościami przeciwzapalnymi. Imbir dostarcza dużej dawki przeciwutleniaczy, chroniąc przed chorobami mózgu i serca. Jest też znanym emmenagogiem – reguluje cykle menstruacyjne i łagodzi związane z nimi dolegliwości.
Goździki
Spośród opisanych przypraw mielone goździki mają najwyższą wartość ORAC – miary zdolności antyoksydacyjnej – która jest niemal dwukrotnie wyższa niż rozmarynu, drugiego na liście pod względem zawartości gramów. Goździki wspierają trawienie, “rozgrzewając żołądek” i stymulując wydzielanie kwasu żołądkowego, niezbędnego do właściwego rozkładu jedzenia i wchłaniania składników odżywczych. Mają także działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe, wzmacniając odporność układu pokarmowego i immunologicznego. Niedobór kwasu żołądkowego jest przyczyną wielu problemów trawiennych, takich jak zgaga czy niestrawność.
Kminek
To kolejny popularny składnik curry, nadający meksykańskim potrawom charakterystyczny smak taco. Wspomaga trawienie, działa przeciwbakteryjnie i chroni przed utlenianiem. Może także obniżać poziom glukozy we krwi i glikację oraz wzmacniać odpowiedź immunologiczną.
Kardamon
Jest jedną z najlepszych przypraw wspomagających trawienie. Zawarty w nim olejek eteryczny niszczy patogenne bakterie w jamie ustnej i prawdopodobnie w jelitach, a także poprawia przepływ tlenu i krwi. Strączki kardamonu można spożywać jako dodatek do herbaty czy deserów, a także żuć, co jest powszechne w Indiach jako sposób na walkę z nieświeżym oddechem i oczyszczanie zębów.
Nasiona kopru włoskiego
Ta chłodząca przyprawa pomaga trawić i zwalcza nieświeży oddech. Olejki eteryczne w nasionach kopru zapobiegają infekcjom i rozluźniają mięśnie żołądka. Koper łagodzi podrażnienia przewodu pokarmowego i chroni przed rozwojem bakterii. Jest również bogatym źródłem przeciwutleniaczy. Analiza olejku eterycznego z nasion wykazała obecność 23 związków bioflawonoidowych i fenolowych.
Czarny pieprz
Najczęściej handlowana i używana przyprawa, o której korzyściach wie niewiele osób. Gdybyśmy znali ich więcej, zapewne łączylibyśmy czarny pieprz z innymi przyprawami, ponieważ jego główną zaletą jest poprawa przyswajania składników odżywczych. Można go traktować jako przyprawę uzupełniającą inne.
Anyż
Anyż, zwany Pimpinella anisum, należy do tej samej rodziny co marchew, seler i pietruszka. Choć nasiona anyżu są używane w niewielkich ilościach, zawierają wiele ważnych mikroelementów, w tym mangan – minerał działający jako przeciwutleniacz i niezbędny w metabolizmie oraz rozwoju. Przypisuje się im działanie podobne do estrogenów, co może łagodzić objawy menopauzy. Niektóre badania wskazują, że aktywna substancja anyżu (anetol) pomaga kontrolować poziom cukru we krwi.
Ważne: Profilaktyka chorób zależy od diety, stylu życia i genetyki, a nie od pojedynczego produktu, nawet jeśli jest bardzo wartościowy. Chociaż zioła i przyprawy mogą zmniejszać oksydację, stany zapalne i inne czynniki chorobotwórcze, należy także uwzględnić inne aspekty zdrowia i stylu życia. Nie należy polegać wyłącznie na przyprawach i ziołach jako głównych metodach profilaktyki lub leczenia.
